„Najważniejszym doświadczeniem człowieka jest poznanie granic własnej wytrzymałości. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie czegoś się nauczyć, ale to wymaga pewnej odwagi” napisał Paulo Coelho. Myślę, że bez umiejętności stawiania granic ciężko jest realizować własne cele, dążyć do sukcesu i do samorealizacji oraz do szczęśliwego spełnionego życia. Potrzebujemy umiejętności stawiania granic, aby dobrze wyrazić siebie. Z tego wpisu dowiesz się czym jest asertywność oraz jak za jej pomocą stawiać własne granice!
Wpis “Dlaczego warto dbać o własne granice za pomocą asertywności?” możesz wysłuchać także w formie podcastu “Możesz Myśleć Inaczej“:
Masz prawo dbać o swoje granice
Warto raz na jakiś czas przypomnieć sobie, że każdy z nas ma pewne prawa. Między innymi jest to prawo do bycia sobą i wyrażania siebie. Mamy też prawo dysponować swoim czasem, energią, zasobami czy dobrami. Posiadamy też prawo do wyrażania swoich uczuć, opinii, postaw i potrzeb. O ile nie naruszają one praw i potrzeb innych osób. Mam wrażenie, że na co dzień wiele osób zapomina o tym, że ma prawo dbać o siebie i być sobą…
Stajemy się zbyt ulegli i zgadzamy się na zbyt dużo. Albo też stajemy się zbyt okrutni w stosunku do siebie lub do innych. Stosujemy zachowania zbyt agresywne, by o to wszystko walczyć. A chodzi przecież o to, żeby osiągnąć równowagę, bo tylko to daje nam poczucie szczęścia!
Już małe dzieci uczą się dbać o swoje granice
Stawiania granic i uczenia się dbania o własne terytorium psychologiczne uczymy się już od naszych najmłodszych lat. Widać to szczególnie wyraźnie w momencie przechodzenia tak zwanego „buntu dwulatka”. Małe dziecko uczy się wtedy mówić i wyrażać swoje własne zdanie. W ten sposób zaczyna oddzielać się od swoich pierwszych najważniejszych opiekunów. Dalej uczymy się też stawiania granic obserwując najważniejsze osoby w swoim otoczeniu. Najczęściej są to rodzice oraz inne ważne osoby, które spotykamy na swojej drodze. Aż wreszcie nadchodzi kolejny „bunt” bardzo charakterystyczny dla wieku nastoletniego. Wtedy ponownie zaczynamy sprawdzać, testować i kształtować naszą własną osobowość, postawy, ustanawiać sobie cele, wartości, itd. Robimy to też później przez całe życie, ale te dwa okresy buntu są chyba najbardziej charakterystyczne i najbardziej znane.
Co się stanie, gdy nie nauczysz się dbać o własne granice?
Kiedy nie nauczysz się dbać o własne terytorium psychologiczne to po pierwsze otoczenie nie będzie wiedziało czego chcesz i jak chcesz być traktowany. Nie dowie się co lubisz, co jest dla ciebie ważne, jakie są twoje potrzeby i warunki. Przez to możesz czuć się na przykład pokrzywdzony, odrzucony czy niezrozumiany. Jeśli ty sam/-a nie nauczysz się dbać o własne granice i rozpoznawać je, to otoczenie też nie będzie wiedziało!
Przypomnij sobie, jak często zgadzasz się robić coś na co wcale nie masz ochoty i nikomu o tym nie mówisz… Liczysz na to, że inni się powinni domyśleć, zauważyć… A przecież otoczenie nie czyta w twoich myślach! Warto o tym pamiętać! Poza tym, gdy nie mówisz innym, co myślisz i czujesz naprawdę, to wprowadzasz ludzi w błąd! Dlatego tak ważne jest, by dbać o własne granice!
Jak nauczyć się dbać o własne granice?
Poznaj swoje granice – poznaj siebie
Aby zacząć dbać o własne granice, trzeba je najpierw poznać! Odsyłam cię do wpisów na moim blogu i odcinków podcastu „Możesz Myśleć Inaczej”, w których mówiłam o tym, jak poznać siebie czy też jak kierować się w życiu wartościami. Będzie to pierwszy krok do zmiany i do uświadomienia sobie tego, co jest dla ciebie w życiu ważne. Nie dla innych ludzi, nie dla twoich bliskich, ale dla ciebie samego!
Czym jest asertywność?
Asertywność jest umiejętnością dbania o siebie i o swoje granice z poszanowaniem praw i granic innych ludzi. Robert Alberti i Michael Emmons w swojej książce „Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych” piszą, że „asertywna autoekspresja to bezpośrednie, zdecydowane, pozytywne, a kiedy to konieczne – wytrwałe działanie sprzyjające równości w relacjach międzyludzkich. Asertywność umożliwia nam działanie w naszym najlepszym interesie, stawanie we własnej obronie bez nadmiernego lęku, korzystanie z własnych praw bez naruszania praw innych ludzi oraz swobodne i szczere wyrażanie naszych potrzeb i uczuć (przywiązania, miłości, przyjaźni, niezadowolenia, irytacji, złości, żalu, smutku)”
Jest umiejętnością wyrażania siebie z pełnym szacunkiem dla siebie i dla innych tak, aby tych innych nie zranić. Asertywność jest umiejętnością – to znaczy, że można się jej nauczyć!
Jakie są prawa asertywności?
Najbardziej znane prawa dotyczące asertywności pochodzą od Herberta Fensterheima. Wyróżnił on 5 takich praw:
- masz prawo do robienia tego, czego chcesz dopóki twoja działalność nie rani kogoś innego
- posiadasz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne
- masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb, dopóki uznajesz że druga osoba ma prawo odmówić
- istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste, zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z drugą osobą
- masz prawo do korzystania ze swoich praw – jeśli z nich nie korzystasz to godzisz się na odebranie ich sobie
Czym różni się asertywność od uległości i agresji?
Zachowania agresywne to takie, w których nie przestrzegamy praw innych osób. Nie dajemy im prawa do odmowy, naruszamy ich własne granice, przekraczamy ich prawa. Tak jakbyśmy mówili: “Ja jestem OK, ale ty się nie liczysz”.
Zachowania uległe są wtedy, kiedy nie liczymy się sami sobą. Mimo, że chcielibyśmy zrobić lub postąpić inaczej, to jednak tego nie robimy. Postępujemy wbrew sobie. Tak jakbyśmy mówili: “Ja się nie liczę, ale ty jesteś OK”.
Natomiast zachowania asertywne znajdują się pomiędzy uległością a agresją. Dajemy zarówni sobie, jak i innych do szacunku i poszanowania własnych praw. Tak jakbyśmy mówili: “Ja jestem OK i ty jesteś OK”.
Dlaczego tak często postępujemy nieasertywnie?
Często pojawia się w nas uległość, bo boimy się utraty aprobaty ze strony otoczenia. Boimy się, że inni nas odrzucą. To wynika z ewolucji – inni ludzie zawsze byli nam potrzebni do tego, żeby przetrwać. Boimy się często odrzucenia i przez to nie chcemy wchodzić w konflikty z innymi ludźmi. Uległość może też wynikać z pewnego schematu wychowania. Mogą to być nasze zakorzenione przekonania na temat tego, że trzeba być grzecznym, dopasowywać się do innych, bo inni są ważniejsi niż my sami…
Jest mnóstwo osób, które nie potrafią postąpić inaczej niż ulegle. Jest też całkiem spora grupa osób które nie potrafią postąpić inaczej niż agresywnie. Asertywność jest takim złotym środkiem. Jest dbaniem o własne granice, ale z poszanowaniem granic i praw drugiej osoby.
Asertywność jest dbaniem o własne granice na różnych obszarach
Asertywność może różnie przejawiać się w różnych obszarach naszego życia. To nie jest tak, że jesteśmy asertywni zawsze i wszędzie. W niektórych okolicznościach jest nam łatwiej postępować asertywnie i dbać o swoje granice, a w innych okolicznościach jest zupełnie na odwrót. Może być tak, że jesteśmy asertywni w sytuacjach społecznych, czyli na przykład jeśli ktoś nam przeszkadza to potrafimy zwrócić mu w grzeczny sposób uwagę i poprosić, aby tego nie robił. Potrafimy upomnieć się o to, co nam się należy, czy też potrafimy zwrócić uwagę, że ktoś traktuje nas niesprawiedliwie. Potrafimy też odmówić, jeśli ktoś namawia nas na coś, na co nie mamy ochoty.
Jednak czasem jest to łatwiejsze gdy ta osoba jest nam bliska i znana, a czasem jest to wręcz trudniejsze. Może tak być, że łatwiej jest nam być asertywnym i stawiać granicę wobec osób, które znamy słabiej, albo nie znamy wcale. Natomiast wobec bliskich jesteśmy ulegli. Warto to sobie posprawdzać i poobserwować, jak to jest w naszym życiu.
Asertywność często kojarzona jest tylko i wyłącznie z odmawianiem i mówieniem “nie”. Jest to rzeczywiście bardzo ważny składnik dbania o swoje granice, ale ma ona też swój pozytywny wydźwięk. Asertywność to jest umiejętność wyrażania i przyjmowania krytyki, ale i pochwał. To jest też umiejętność wyrażania próśb i swoich potrzeb, wyrażania uczuć (zarówno tych trudnych, jak i tych miłych). Nie zapominajmy o tym, że osoba asertywna stara się pozytywnie patrzeć na wiele aspektów i i wyrażać też pozytywne emocje!
Poznaj 11 kluczowych cech zachowania asertywnego!
Ten zestaw jedenastu kluczowych cech zachowania asertywnego pochodzi ze wspomnianej już książki “Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych“, którą napisali Robert Alberti i Michael Emmons:
- zachowanie asertywne umożliwia autoekspresję (czyli wyrażanie swoich potrzeb, uczuć, myśli , itd.)
- szanuje prawa innych osób (czyli jeśli ja uznaję, że mam jakieś prawo, to daję je też drugiej osobie i szanuję jej wybór
- zachowanie asertywne jest uczciwe
- jest bezpośrednie i stanowcze, jednak nieagresywne
- zachowanie asertywne zrównuje obie strony relacji, bo dla obu jest korzystne
- jest zarówno werbalne, czyli wyrażane w postaci słów, jak i niewerbalne, czyli ważny jest też sam sposób przekazywania informacji
- czasem jest pozytywne (gdy wyrażamy uczucia, chwalimy, doceniamy) a czasem może być negatywne (kiedy stawiamy granice, wyrażamy złość, krytykujemy, itd.)
- zachowanie asertywne jest specyficzne dla danej osoby i sytuacji (nie jest uniwersalne – zależy od okoliczności i kultury, w której żyjemy)
- jest społecznie odpowiedzialne
- jest zarówno wrodzone (dlatego też niektórym ludziom łatwiej jest zachowywać się w asertywny sposób), ale jest też wyuczone (co oznacza, że możemy ćwiczyć umiejętność stawiania granic i asertywności)
- zachowanie asertywne jest tak wytrwałe, jak to konieczne, aby osiągnąć cel bez złamania żadnej z tych 10. wyżej wymienionych zasad.
Licz się z konsekwencjami
Gdy dbamy o własne terytorium psychologiczne to ponosimy też tego konsekwencje! Nie zawsze muszą być one pozytywne – warto o tym pamiętać!
Jakie mogą być negatywne konsekwencje asertywności?
Wyobraź sobie, że przez całe życie nie dbasz o swoje granice, nie stawiasz ich i nagle postanawiasz to zmienić. Gdy zaczynasz je stawiać, to zaczyna budzić to ogromny opór i sprzeciw w twoim otoczeniu. Oczywiście także znajdą się osoby, które docenią zmiany, które zachodzą w twoim życiu. Ale dla zdecydowanej większości osób będzie to szok! Zwłaszcza jeśli ta zmiana będzie duża i widoczna. Możesz spodziewać się negatywnych reakcji w swoim otoczeniu. Na przykład poprzez to, że na zaczniesz wyrażać swoje uczucia bezpośrednio (a nie chować je do środka jak zwykle) – część osób może się na ciebie obrazić, a nawet zacząć traktować cię wrogo. Nie rozumieją zmiany, która w tobie nastąpiła.
Możesz też otrzymać etykietkę, że idziesz przez życie przebojem albo że inni przestali się dla ciebie liczyć. A przecież w asertywnym stawianiu granic nie chodzi o to, żeby ranić drugą osobę. Jednak przez te nagłe i widoczne zmiany możesz narazić się na krytykę ze strony innych. Może też nastąpić wyraźna zmiana w relacji z innymi osobami. Ta zmiana może wiązać się z odrzuceniem, niechęcią, zakończeniem pewnych kontaktów…
Jakie mogą być pozytywne konsekwencje asertywności?
Warto pamiętać, że umiejętność budowania własnych granic z pełnym szacunkiem dla drugiej osoby jednocześnie sprawia, że możesz lepiej poznać siebie i innych ludzi. Poprzez to, że będziesz asertywnie wyrażać siebie i swoje potrzeby, zaczniesz zachęcać innych do podobnych zachowań. Dzięki temu możesz prawdziwie zbliżyć się do ludzi, nawiązać przyjaźnie i relacje, które będą prawdziwie bliskie, a nie tylko pozorne.
Zachowując się asertywnie możesz zrozumieć zachowania innych ludzi. Zobaczysz też jak nie jest to wcale takie proste, by stawiać granice i wyrażać siebie wprost, nie raniąc przy tym drugiego człowieka. Jednak dzięki temu, będziesz mieć mniej stresów i frustracji, bo otoczenie będzie wiedzieć na czym ci zależy. W związku z tym możesz spodziewać się pochwał i wyrazów podziwu. Możesz w końcu zacząć realizować siebie i dbać o swoje własne zadowolenie i radość z życia. Uzyskiwać to, co chcesz, bo będziesz to jasno to komunikować. Będziesz częściej doznawać wyrazów sympatii i prawdziwej przyjaźni. Wzmocnisz szacunek zarówno do innych ludzi, jak i do samego siebie.
Asertywność jest wyborem
Sam zdecyduj i rozważ, jakie korzyści i jakie straty mogą cię czekać. Pamiętaj, że najważniejsze jest to, by zauważyć, że masz wybór!
Pamiętaj o tym, że zawsze masz wybór! Nie musisz zachować się asertywnie w każdej sytuacji. Chodzi o to, żeby dostrzegać te różne możliwości i samodzielnie wybierać to, co w danej sytuacji jest dla ciebie dobre. Czasem zachowanie uległe może być dla ciebie korzystne. Ważne, żeby nie było ono twoim stałym schematem postępowania, czyli sposobem, w który reagujesz zawsze.
